ศูนย์เครื่องจักสานพนัสนิคม ถือเป็นศูนย์ที่ใหญ่ที่สุดในโลก เป็นชุมชนเก่าแก่กว่าพันปี ชาวบ้านส่วนหนึ่ง คือ ชาวลาว ที่อพยพมาจากอาณาจักรลาว
ศูนย์เครื่องจักสานพนัสนิคม เป็นศูนย์จักสานที่ใหญ่ที่สุดในโลก ตั้งอยู่ที่อำเภอพนัสนิคม จ.ชลบุรี อำเภอพนัสนิคม ถือเป็นชุมชนเก่าแก่กว่าพันปี ชาวบ้านส่วนหนึ่ง คือ ชาวลาว ที่อพยพมาจากอาณาจักรลาว ซึ่งเป็นเมืองขึ้นของไทย ได้พาสมัครพรรคพวก อพยพมาสวามิภักดิ์กับรัชกาลที่ 2 และที่ 3 ใน พ.ศ. 2371 จึงโปรดให้ตั้งบ้านเรือนอยู่แถวเมืองสมุทรปราการและอพยพย้ายถิ่นมาอยู่ที่เมืองพระรถ ซึ่งต่อมาคือ เมืองพนัสนิคม ตามลำดับ ในอดีตการจักสาน จะเป็นการจักสานเครื่องใช้ในครัวเรือน และอุปกรณ์ในการจับสัตว์น้ำ เอาไว้ใช้ในครัวเรือนเท่านั้น ต่อมาก็นำมาแลกเปลี่ยนเป็นของอย่างอื่น เช่น ข้าว เนื่องจากชุมชนอยูใกล้ตลาดจึงนำมาสู่ระบบซื้อขาย ต่อมาก็ได้มีบุคลากรมาพัฒนารูปแบบให้ทันสมัยยิ่งขึน ในประมาณปี พ.ศ. 2520 เป็นยุคที่เฟื่องฟูของงานจักสานมาก เนื่องจากมีการเผยแพร่และส่งออกจำหน่ายไปยังต่างประเทศโดยเฉพาะทวีปยุโรป อเมริกา และได้นำตัวอย่างงานมาจากประเทศต่าง ๆ เช่น จีน ญี่ปุ่น เยอรมัน และอินโดนีเซีย
ไม้ไผ่ที่นำมาใช้ในการจักสาน คือ ไผ่นวล มีลักษณะปล้องยาวจะเนื้อละเอียดมีความเหนียวและผ่าง่ายเหมาะแก่การจักสาน
พื้นที่ที่ดำเนินการจักสาน พื้นที่ส่วนใหญ่ในอำเภอพนัสนิคมที่ทำการจักสาน คือ ตำบลไร่หลักทอง นามะตูม สระสี่เหลี่ยมและหมู่บ้านนางู เป็นต้น แต่ละหมู่บ้านจะทำจักสานแต่ละประเภทตามความถนัด เช่น
– บ้านบุ่งคล้า และบ้านเรือนใหญ่ นิยมสานตะแกรง กะโล่ และกระบุง เป็นต้น
– บ้านหนองบึก นิยมสาน กระบุงและตะกร้า – บ้านนางู นิยมสาน ตะกร้อจิ๋ว และตะแกรงช้อนปลา
– บ้านศรีวิชัย นิยมสาน หมวก ปิ่นปักผม
– บ้านหน้าพระธาตุ นิยมสาน ฝาชีดอกพิกุล กุ้งและกบ
– บ้านคลองหลวง ตำบลไร่หลักทอง นิยมสาน กระจาด ตะกร้า
– บ้านวัดหลวง วัดโบสถ์ นิยมสาน ตะกร้าจิ๋วหลายแบบ
– บ้านสระสี่เหลี่ยม นิยมสาน ตะกร้าทางมะพร้าว
– บ้านหนองเหียง หนองสังข์ นิยมสาน ฝาชีดาว ถาด และถังขยะ
– บ้านหัวถนน นิยมสาน กระบุง สุ่ม ไซ และรอบ
เป็นต้น
“กลุ่มจักสาน ชุมชนย่อยที่ 1” อำเภอพนัสนิคม จังหวัดชลบุรี จัดตั้งในปี พ.ศ.2544 มีสมาชิกจำนวน 45 คน มีการจักสานตั้งแต่บรรพบุรุษ ถือเป็นกลุ่มผู้ผลิตเครื่องจักสานรายใหญ่ที่สุดในชุมชน ตั้งอยู่ที่ 60 หมู่ 1 ตำบลพนัสนิคม อำเภอพนัสนิคม จังหวัดชลบุรี ต่อมานางปราณี มูลผลา ประธานกลุ่มแม่บ้านจักสานชุมชนพนัสนิคม อ.พนัสนิคม จ.ชลบุรี ได้จัดตั้งศูนย์การเรียนรู้จักสานใหญ่ที่สุดในโลกขึ้น โดยมุ่งหวังให้อาชีพจักสานเป็นอาชีพเสริมของคนในชุมชน ที่สามารถช่วยสร้างรายได้อีกทางหนึ่ง เป็นแหล่งท่องเที่ยวใหม่ เปิดเป็นศูนย์จักสานใหญ่ที่สุดในโลก เพื่อให้ผู้ที่สนใจเข้าชมและศึกษาดูงานเกี่ยวกับเครื่องจักสานและเข้ามาซื้อสินค้าถึงแหล่งผลิตแทนการซื้อขายผ่านพ่อค้าคนกลาง ในปี 2549 ได้รับการคัดสรรสินค้าสุดยอดหนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์ ประเภทผลิตภัณฑ์ ของใช้ของประดับตกแต่ง ของที่ระลึก ระดับ 4 ดาว และได้พัฒนาอย่างต่อเนื่องจนได้รับการคัดสรร ระดับ 5 ดาว
